H. Merkezi: Türkiye’de AKP tarafından korunan ve imkan sağlanan ABD’li gıda tekeli Cargill’in Bursa’daki 1. sınıf tarım arazisine kurduğu nişasta bazlı şeker fabrikasını AİHM yasadışı buldu. Av. Arabacı, “Cargill hakkındaki davaları reddeden hâkimler Yargıtay üyesi” dedi.
Şeker fabrikalarının özelleştirilmesiyle birlikte gündeme gelen ABD’li gıda tekeli Cargill’in Bursa Orhangazi’de ‘1. sınıf tarım arazisi’ üzerine kurduğu Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) üretiminin yapıldığı fabrikaya ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararını verdi. Birgün gazetesinin geçtiği habere göre AİHM, Bursa Barosu’nun İznik Gölü kıyısında faaliyet gösteren Cargill’in fabrikasıyla ilgili başvurusunu kabul etti ve fabrikanın halen daha çalıştırılmasının yasadışılığına hükmetti.
AİHM’in verdiği kararla birlikte, Cargill’in fabrikasına ilişkin daha önce verilen kararlar yeniden gündeme geldi. Cargill’in faaliyetlerinin durdurulmasına ilişkin daha önce verilen 10’u aşkın karar uygulanmadı ve fabrikaya karşı geçmişte defalarca ‘ruhsat iptali’ kararları verildi.
Cargill’e özel yasa
İlk olarak Bursa Büyükşehir Belediyesi, fabrikanın boş alanları bulunan Organize Sanayi Bölgesi içinde yapılmasını önerdi. Ancak Cargill, bu öneriye ‘sıcak bakmadı.’ Cargill’in çeşitli faaliyetleri sonucunda, bölgeye fabrikanın kurulmasına olanak sağlayan ilk plan değişikliği, Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu’nun aldığı 1997 tarihli kararla yapıldı.
Akabinde Bursa Valiliği, 1998 yılında NBŞ fabrikasının yapımı için yapı ruhsatı verdi. Bu esnada Çevre Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Yönetmeliği’nde değişikliğe imza atarak, tarımsal sanayi kuruluşları için ÇED Raporu zorunluluğunu kaldırdı.
2005’te ise AKP iktidarıyla yürürlüğe giren ‘Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasası’ kapsamında, tarım arazilerini amaç dışı ve izinsiz kullananlara metrekareye ‘5 YTL’ ödenmesi koşuluyla af getirildi. Bu kapsamda 212 bin metrekarelik alana yayılan Cargill’in ‘1 milyon 62 bin 557, 40 YTL’ ödemesi gerekirken; AKP, Cargill’e özel olarak, Bakanlar Kurulu kararıyla, amaç dışı kullanılan Orhangazi’deki araziyi, ‘Özel Endüstri Bölgesi’ ilan etti. Bu karar, para cezası kararından sadece iki gün sonra alınmıştı. Cargill’in Bursa Orhangazi’deki fabrikasındaki hukuksuzluk süreci, bugüne dek devam etti. Son olarak AİHM, Cargill fabrikasının halen çalıştırılmasının yasadışılığına hükmetti.
CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal ve süreci AİHM’e taşıyan dönemin Bursa Barosu Başkanı Avukat Ali Arabacı konuya ilişkin BirGün’e konuştu.
Davaları reddedenler ödüllendirildi
Avukat Arabacı, Cargill aleyhinde 10’u aşkın kararın uygulanmaması nedeniyle başta Başbakan olmak üzere kamu görevlileri hakkında açtıkları tazminat davasının 13 yıldır arşivde bekletildiğini söyledi. Arabacı, “Cargill’i kurtarmak için Meclis’te yasalar çıktı, AYM, ‘yürütmenin durdurması kararı’ verdi. Sonra AYM üyelerini değiştirdiler. Neticede o yasalara karşı açılan iptal davaları reddedildi. Şu anda kararları uygulanmayan kamu görevlileri hakkında başta Başbakan ve bakanlar hakkında açtığımız tazminat davaları 13 yıldır devam ediyor, karar verilemiyor. Dava, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nda arşivde bekletiliyor. Bu davaları reddeden hakimlerin kimisi Yargıtay üyesi, kimi Adalet Komisyonu Başkanı kimisi de Yargıtay Başkanı oldu. Böylesine ödüller oldu süreç içerisinde. AİHM’in kararı, aslında bu sistemi ortaya koyan bir tespit niteliğinde” diye konuştu.
AİHM’in kararı tespit niteliğinde
“Cargill vakası Türkiye’nin sistemini gösteren bir fotoğraftır” diyen Avukat Arabacı, şöyle devam etti: “AİHM’in kararı Türkiye’nin mahkeme kararlarını uygulamadığının açık tespiti. Adil yargılama hakkının ihlal edildiği anlamına da geliyor.
Fabrika çalışmaya devam eder. Ancak herkes devam eden yargı sisteminin ne olduğunu görmüş olur.”
Karar fiilen uygulanacak mı?
AKP’nin AİHM’in verdiği kararı uygulamayacağını ifade eden CHP’li Sarıbal ise şunları söyledi: “Başından beri bu fabrikanın hukuksuz olduğunu, ama bu hukuksuzluğu fiilen hayata geçiren bir iktidar olduğunu biliyoruz. AİHM, tarım alanlarının gasp edildiği gerekçesiyle, oradaki işletmenin yanlış bir işletme olduğunu ve işletilmemesi gerektiğine karar verdi. Bizim ısrarla direndiğimiz konu da buydu. Buna benzer yerel mahkemelerden 10’larca kararımız var. Ama nihai olarak siyasal iktidarın bütün yasal değişikleri yapıp, burayı meşrulaştırmasından sonra üretim yapan Cargill’e, ‘bu işler yanlıştır ve hukuksuzdur’ denilmesi çok önemli. AİHM, iktidarın açık bir şekilde hukuksuz yasalar yaptığını ve yasaların toplum çıkarına hizmet etmediğini ortaya koydu. Bundan öncekiler gibi AİHM kararını kesinlikle siyasal iktidar uygulamayacak. Fiilen Cargill çalışmaya devam edecek. Cargill’i kapatmaya güçlerinin yetmeyeceğini hepimiz biliyoruz.”
